Ks. Kamil Kantak (ur. 15 XII 1881 – zm. 1 XII 1976 ) święcenia kapłańskie otrzymał w 1904 r. Był
historykiem Kościoła, swoje zainteresowania poświęcił zakonom. Doktorat (1909) poświęcił
bernardynom bydgoskim; habilitował się w r. 1919 rozprawą „Początki franciszkanów w Polsce”,
która drukiem wyszła w r. 1923. W l. 1937-38 wydał dwutomową monografię „Franciszkanie
pruscy” - właśnie z tego dzieła pochodzi zamieszczony tu rozdział XI Franciszkanie pruscy, który
zawiera istotne informacje o zakonie (klasztorze) nowskim.

Zamieszczam cały rozdział, choć Nowe wymienione jest tylko na kilku stroniczkach rozdziału XI
monografii ks. Kantaka. Fundacja klasztoru s. 342; osadzenie Waltera Grelle na urzędzie sędziego
oraz obwarowanie miasta (1336r) i zakonu s. 343; odpust w Nowem i udział mieszkańców z drugiej
strony Wisły, liczba zakonników s. 353-4; zniszczenie klasztoru 1414r. s. 357; reforma (1520)
klasztoru nowskiego s. 360-1; Jan Żelisławski w Nowem i darowizna dla króla Zygmunta I s. 364;
gwardian z Nowego wypędzony z Gdańska s. 368; akt z r. 1542 i trzech zakonników s. 370;
wygaszanie klasztoru, przekazanie mienia do fary, ostatni zakonnicy s. 375.
Informacje ks. Kamila Kantaka są cennym uzupełnieniem wiadomości umieszczonych w
książeczce Konstantego Kościńskiego: Franciszkanie i bernardyni w Nowem nad Wisłą.
Przyczynek do do historyi południowego Pomorza, Poznań 1906r.
Tak pisał ks. Kantak na łamach Pomorza Dodatku literackiego Kuriera Gdańskiego w marcu
1925 roku: W r. 1906 śp. Konstanty Kościński wydał broszurkę pt. Franciszkanie i Bernardyni w
Nowem nad Wisłą. Broszura ta, licząca 117 stron szesnastki, oparta jest przeważnie na aktach
miejskich i parafialnych. W recenzji tej książeczki zamieszczonej w Archiwum Franciscanum
Historicum wyraziłem ubolewanie, że autor nie korzystał z kroniki Bernardynów nowskich
znajdującej się w Bibliotece kapitulnej w Włocławku. Właściwie zresztą takich kronik Bernardynów
nowskich powinno być przynajmniej dwie. W zak.[onie] Bernardynów bowiem prowadzono po dwa
egzemplarze kron.[iki] każdego klasztoru, jeden spisywał się na miejscu, drugi jako kopia stale
kollacjonowana szedł do archiwum prowincjonalnego. Otóż dzięki wysiłkom śp. ks. St.
Chodyńskiego, Biblioteka włocławska uzyskała całe to archiwum b. Prowincji wielkopolskiej
Bernardynów. Drugi więc a oryginalny egzemplarz został był swego czasu w Nowem na miejscu.
W kilku kolejnych numerach na łamach tego pisma, którego był inicjatorem, drukował obszerne
fragmenty tej kroniki, ale to opowieść na inną okazję.

Toruń, wrzesień 2015 r.

[ kapa ]

rozdział XI Franciszkanie pruscy - do pobrania

dostępne po zalogowaniu.